Bệnh tiểu đường là một bệnh mạn tính, nếu không được kiểm soát tốt chỉ số đường huyết thì sau nhiều năm sẽ dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng là biến chứng tiểu đường trên các cơ quan khác như: mắt, thận, thần kinh, tim và các mạch máu.
Tuy nhiên, người bệnh tiểu đường hoàn toàn có thể phòng tránh được những biến chứng tiểu đường này. Nếu có những hiểu biết và biện pháp cần thiết để phát hiện và được can thiệp kịp thời, chúng ta có thể ngăn ngừa và nếu đã mắc thì vẫn có thể kiểm soát ổn định hoặc đẩy lùi.
Biến chứng tim mạch của bệnh tiểu đường
Biến chứng tim mạch là các biến chứng xuất hiện trên cơ sở tổn thương xơ vữa động mạch của các mạch máu lớn và vừa.
Bệnh tiểu đường làm cho quá trình xơ vữa động mạch của các động mạch lớn và vừa xuất hiện sớm hơn và tiến triển nhanh hơn ở những người không mắc bệnh. Mặt khác, bên cạnh bệnh tiểu đường còn có nhiều trạng thái và bệnh lý khác cũng có thể góp phần gây các biến cố tim mạch. Đó là những yếu tố nguy cơ của bệnh tim mạch, trong đó phải kể đến: bệnh tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, hút thuốc lá, béo phì, lối sống ít vận động.
Bệnh tiểu đường là một yếu tố nguy cơ làm gia tăng sự xuất hiện và mức độ trầm trọng của các biến cố tim mạch (ở cả nam và nữ): tăng nguy cơ bệnh mạch vành lên gấp 1,8 lần, tăng nguy cơ bị tai biến mạch não lên gấp 2,4 lần, tăng nguy cơ viêm tắc động mạch chi dưới lên gấp 4,5 lần.
Theo thống kê các biến chứng tiểu đường liên quan đến tim mạch là nguyên nhân tử vong của 3/4 số bệnh nhân tiểu đường ngoài tuổi bốn mươi.
Các biến chứng tiểu đường về tim mạch thường gặp trong bệnh tiểu đường
Viêm tắc động mạch chi dưới
Hay gặp ở người tiểu đường hơn ở người bình thường (50% bệnh nhân bị tiểu đường sau 20 năm tiến triển bệnh). Nguy cơ gây hoại tử cao gấp 7 lần ở người không mắc tiểu đường và là nguyên nhân dẫn đến cắt đoạn chi của 50% số bị cắt đoạn chi không do chấn thương. Tiên lượng nặng thêm nếu bệnh nhân hút thuốc lá. Thường phối hợp với tổn thương thần kinh tạo nên nguy cơ của bàn chân người tiểu đường.
Biểu hiện: chứng đau cách hồi, giảm hoặc mất mạch mu chân, bàn chân lạnh, đau chân ban đêm…
Xử lý: Người bệnh cần thăm khám bàn chân càng sớm càng tốt để bác sĩ bắt mạch chi. Làm thêm xét nghiệm thăm dò chuyên biệt nếu có dấu hiệu và phải được can thiệp.
Bệnh mạch vành
Bệnh rất hay gặp và tiên lượng nặng ở bệnh nhân tiểu đường. Cách phòng ngừa và cải thiện bệnh tốt nhất là kiểm soát ổn định càng sớm càng tốt chỉ số đường huyết.
Biểu hiện: cơn đau thắt ngực không điển hình hoặc không có triệu chứng đau ngực, nhồi máu cơ tim im lặng, bệnh tim thiếu máu cục bộ, đột tử.
Xử lý: Tiến hành đo điện tim khi mới phát hiện bệnh và làm lại hàng năm, nghiệm pháp gắng sức nếu nghi ngờ trên lâm sàng hoặc điện tim.
Bệnh tăng huyết áp
Thường gặp ở 50% bệnh nhân tiểu đường tuýp 2 sau tuổi 45, có thể xuất hiện trước khi mắc tiểu đường tuýp 2. Ở tiểu đường tuýp 1 thường là hậu quả của biến chứng thận. Tăng huyết áp làm nặng thêm các biến chứng vi mạch và là nguy cơ lớn dẫn đến các biến cố tim mạch.
Xử lý: Bệnh tăng huyết áp cần được phát hiện sớm, sử dụng thuốc thường xuyên và ổn định ở mức < 140/ 90 mmHg và thấp hơn nữa nếu có thêm yếu tố nguy cơ khác. Huyết áp cần được kiểm tra thường xuyên và mỗi khi đi khám bệnh. Để ổn định huyết áp có thể phải dùng một hay nhiều loại thuốc khác nhau theo chỉ định của bác sĩ. Cần phối hợp thực hiện chế độ ăn và tập luyện.
Tai biến mạch não
Tai biến do nhồi máu não thường gặp hơn là do xuất huyết não.
Xử lý: phát hiện các tai biến mạch não thoáng qua. Kiểm soát tốt bệnh tiểu đường và các yếu tố nguy cơ khác, đặc biệt là tăng huyết áp và rối loạn mỡ máu.
Rối loạn mỡ máu
Biểu hiện: tăng triglyceride máu, giảm HDL – cholesterol, tăng LDL cholesterol.
Xử lý: các rối loạn này có thể được cải thiện phần nào nhờ kiểm soát tốt đường huyết. Nếu chưa đạt mức tối ưu cần được can thiệp sớm, bao gồm chế độ ăn và chế độ thuốc. Cần làm xét nghiệm kiểm tra các bất thường về mỡ máu tối thiểu một lần mỗi năm. Trong trường hợp có sử dụng thuốc cần kiểm tra 3 tháng 1 lần.
Phòng ngừa các biến chứng tiểu đường
Để phòng ngừa các nguy cơ biến chứng tiểu đường, người bệnh tiểu đường cần lưu ý:
- Kiểm soát tốt chỉ số đường huyết: bằng cách sử dụng thuốc tiểu đường theo đúng chỉ dẫn của bác sĩ (nếu có); kết hợp chế độ ăn uống và tập luyện khoa học; kết hợp thêm sản phẩm hỗ trợ từ Dây thìa canh, Chè đắng, Hoàng kỳ, Giảo cổ lam,…
- Kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ khác ngoài bệnh tiểu đường;
- Ngoài ra, cần giảm trọng lượng cơ thể thừa, tăng cường vận động thể lực, bỏ thuốc lá, hạn chế chất kích thích như rượu, bia… để giảm thiểu các yếu tố nguy cơ tim mạch và từ đó giảm nguy cơ mắc bệnh và tử vong do biến chứng tim mạch ở người bệnh tiểu đường.
Phạm Thu Hà